اختلالات رنگدانه

خدمات درماني پوست دکتر بهرام منصوری اصل

دلایل تغییر رنگ پوست

تغییر رنگ پوست باعث ایجاد مشكلات روحی و اجتماعی در افراد می شود، به خصوص در كسانی كه به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر با دیگران دارند که می تواند موجب افسردگی یا تاثیر گذاری بر فعالیت فرد شود. از این رو شناخت علل این اختلالات رنگدانه ای و درمان صحیح آنها بسیار مهم است و گاه درمان های ناصحیح می تواند مشكل بیمار را زیادتر كند. درمان بیمار بایستی با توجه به علت بیماری ،شدت بیماری، شغل، شرایط اجتماعی و محیطی بیمار انجام شود. از طرف دیگر بایستی بیمار اطلاعات صحیحی از بیماری خود، روش درمان، طول مدت درمان و مراقبت های بعدی داشته باشد.

تغییرات رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست به دو صورت است :
– پر رنگی یا لك تیره ی صورت
– كم رنگی یا سفید شدن صورت

در لك های تیره ی پوست افزایش در پیگمان ملانین یا افزایش سلول های رنگدانه ساز دیده می شود . عوامل مختلفی می توانند روی میزان و كیفیت رنگدانه ها و سلول های رنگدانه ساز تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لك های تیره ی صورت شوند كه عبارتند از : بیماری ها و اختلالات ارثی و ژنتیكی، بیماری های سوخت و ساز سلولی، بیماری های هورمونی، بیماری های التهابی، عفونت های موضعی پوست، عوامل شیمیایی، داروها، علل تغذیه ای شامل كمبود ویتامین ها و سوء تغذیه و بالاخره بدخیمی های پوستی.

لکه
رنگ طبیعی پوست
رنگ طبیعی پوست به سه عامل هموگلوبین ،كاروتنوئید و پیگمان ملانین بستگی دارد. ملانین (MELANIN)ماده ای است که توسط سلول هایی به نام ملانوسیت (MELANOCYTES)در پوست تولید می شود. عامل اصلی تعیین كننده ی رنگ پوست ملانین است و اختلافات نژادی و جغرافیایی در رنگ پوست، مربوط به این رنگدانه است. سیاه پوستان دارای ملانین بیشتری نسبت به سفید پوستان هستند.

همچنین ملانین به عنوان یک ضد آفتاب در بدن عمل کرده و در برابر اشعه ی ماورای بنفش خورشید از پوست حفاظت می کند.
مناطقی که تابش نور خورشید شدیدتر است، ملانوسیت ها، ملانین بیشتری تولید می کنند تا از آسیب های پوستی ناشی از آفتاب جلوگیری کند.
لک های تیره ی پوست، در اثر تجمع و ته نشین شدن مقدار زیادی ملانین در قسمتی از پوست به وجود می آیند.

تغییرات رنگ پوست در افراد به دو صورت است:
۱- رنگ پوست ذاتی كه عبارتست از میزانی از پیگمانتاسیون ملانین كه به صورت ژنتیكی تعیین شده و در غیاب هرگونه تماس با نور خورشید یا تاثیرات دیگر وجود دارد.
۲- رنگ پوست اكتسابی که به علت تماس با نور آفتاب یا هورمونال (همانند حاملگی ) به وجود می آید. در بعضی بیماری ها نیز مثل ملاسما (لک صورت) و آدیسون در اثر هر دو عامل، یعنی تداخل بین عوامل هورمونال و نور آفتاب به وجود می آید.

سلول های حاوی رنگدانه های پوست در نقاط مختلف بدن تراكم متفاوتی دارند، ولی بیشتر در صورت و ناحیه ی ژنیتال ( قسمت تناسلی) دیده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور دو برابر نقاط پوشیده شده است.
عمل اصلی ملانین در انسان حفاظت از لایه های تحتانی پوست علیه نور خورشید و جذب سلول های تخریب شده است.
از طرف دیگر پررنگی یا سیاه بودن پوست ممكن است در مواردی مفید نباشد. مثلا سیاه پوستان ۳۰ درصد بیشتر از سفید پوستان، گرما از آفتاب دریافت كرده و این گرما با تعریق بیشتر خنثی می شود، در حالی كه در آب و هوای سرد ،پوست های روشن گرمای كمتری از طریق تابش از دست می دهند.

عیب دیگر پیگمانتاسیون یا پُر رنگی پوست ممانعت از ساخت ویتامین D  در بدن است. به طوری كه در نواحی فقیرنشین، اطفال سیاه پوست بیشتر از سفید ها مستعد به راشی تیسم یا كمبود ویتامین D هستند، البته با توجه به این واقعیت كه در سیاه پوستان مقاومت بیشتری نسبت به مالاریا، بیماری های پارازیتی و بیماری های عفونی، علی رغم اشعه ی آفتاب شدید و سوء تغذیه وجود دارد، به نظر می رسد تیرگی پوست یك پدیده ی ثانوی در ازدیاد ذاتی ایمنی طبیعی در آنهاست .
فاكتورهای ژنتیكی، نقش اولیه و اصلی را در تعیین درجه ی رنگ طبیعی پوست و پاسخ به اشعه ی آفتاب بازی می كنند. اختلافات نژادی بیشتر در شكل رنگدانه ای پوست است .

در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تیرگی پوست در انسان اتفاق می افتد:
۱- تیرگی فوری پوست كه بیشتر در افراد سبزه بوجود می آید و موقتی است و همان گونه كه به سرعت ایجاد می شود، به زودی هم ناپدید می شود.
۲- افزایش تدریجی تیرگی پوست متعاقب قرمزی آن كه ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از تماس با نور آفتاب وجود می آید.

بسته به واكنش پوست در برابر نور آفتاب، ۶ نوع پوست وجود دارد:
– پوست نوع یك و دو؛ که مربوط به نژاد اروپایی است. این افراد پوست بسیار روشن و چشم های آبی دارند و در مقابل آفتاب به هیچ وجه برنزه نمی شوند و سوختگی پوست آنها سریع است.
– پوست نوع سوم و چهارم؛ که در افراد سبزه و آسیایی وجود دارد. این افراد در مقابل آفتاب برنزه می شوند و سوختگی پوست در آنها كم یا متوسط است.
– پوست نوع پنجم و ششم؛ كه به طور عمیق پیگمانته(تیره) است و در افراد سیاه پوست وجود دارد. معمولا این گروه در مقابل آفتاب مقاوم هستند .

بیماری پوستی و مراقبت از آن
عوامل مختلفی می توانند روی میزان و کیفیت رنگدانه ها و سلولهای رنگدانه ساز تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لک های تیره صورت شوند که عبارتند از: بیماریها و اختلالات ارثی و ژنتیکی، بیماریهای سوخت و ساز سلولی ،بیماریهای هورمونی ،بیماریهای التهابی،عفونت های موضعی پوست، عوامل شیمیایی، دارو ها ،علل تغذیه ای شامل کمبود ویتامین ها، سوء تغذیه و بالا خره بدخیمی های پوستی. افزایش رنگ پوست همچنین ممکن است به علت هورمونال باشد همانند حاملگی و یا در بعضی بیماریها مثل ملاسما و آدیسون که در اثر هر دو عامل یعنی تداخل بین عوامل هورمونال و نور آفتاب بوجود می آید.ملاسما یکی از شایعترین علل ایجاد لک صورت است و اغلب در خانم های مراجعه کننده برای درمان لک صورت دیده می شود که یک لک اکتسابی قهوه ای رنگ صورت است که به صورت آهسته و قرینه به وجود می آید، این نوع لک صورت ممکن است بدون علت مشخص یا به صورت فامیلیال مخصوصاً در افرادی که در تماس با نور آفتاب خفیف تیره می شوند، دیده شود. دو عامل مهم در ایجاد ملاسما، ژنتیک و تغییرات هورمونی در ترکیب با اشعه ماوراء بنفش هستند. بعضی خانمها متوجه می شوند که درست قبل از قاعدگی لک ها واضحتر می شود. مدت زیادی طولمی کشد تا پس از قطع قرص ضد حاملگی این لک برطرف شود و یا ممکن است که هرگز به طور کامل برطرف نشود.

جهت سرعت بخشیدن به روند بهبودی لایه برداری خفیف با کمک پیلینگ های شیمیایی سطحی انجام می شود. با این روش فعالیت رنگدانه سازی با کمک ترکیبات بی رنگ کننده کاهش یافته و ترمیم پوست سریعتر می شود، که این روش مطمئن تر و مؤثرتر است.
از جمله ترکیبات بی رنگ کننده هیدروکینون است که در ترکیب باکرمهای لایه برداری مثل ترتینوئین می تواند مؤثر باشد. سایر ترکیبات مؤثر در درما ن ملاسما شامل ان – بوتیل رزورسینول، فنولیک-تیواتر، ایزوپروپیل کاتکول، کوجیک اسید، اسید آسکوربیک و لیکوئیریتین (عصاره شیرین بیان) هستند.

درمان لیزر خصوصا در موارد ملاسمای نوع اپیدرمال استفاده شده ولی عود بلافاصله پس از قطع درمان معمولا اتفاق می افتد. نقش لیزر در درمان ملاسما تا کنون به اثبات نرسیده است و بهتر است در موارد ملاسمای مقاوم نوع درمال با کاربرد لیزرهای co2 انجام می پذیرد که معمولا کمرنگ شدن ضایعات پیگمانته ۶ ماه بعد از عمل دیده می شود. استفاده از ترکیب لیزر پالس co2 و الکساندرایت و فرکشنال  در مورد ملاسمای نوع درمان موثر است. ودر این مرکز  زیر نظر دکتر منصوری انجام میگردد .

• اکیدا توصیه می کنم از اقدامات غیر پزشکی و خودسرانه پرهیز کنید
• حتما با پزشک مشورت کنید
• حتما برای تشخیص نوع ضایعه و بررسی ریسک احتمالی به پزشک مراجعه کنید ممکن است نیاز به نمونه برداری و ارزیابی آزمایشگاهی باشد.